93 қисм.
Кўча дарвозанинг эшикидан чиқиб катта йўлдан ўтаман дегандим, қарасам машина келаяпган экан уни ўтишини кутиб турдим.Ўтиб кетганидан кейин маҳалла комитетига қараб бораканман маҳалла комитетининг атрофини ўраб олган форма кийган ва форма киймасдан эгасиз итдек санғиб юрган инсон қиёфасидаги "иблис”ларга, кўзим тушди улар мени, мен уларни танигандим.
Уларга этибор бермадим, ҳудди улар йўқдек йўлимга давом этдим.
Бир неча кундан бери уйдан чиқармай қамоқдаги мабҳбусдек сақланганим учун қора қишда ёққан ёмғирдан кейинги намҳуш ҳаво бирам ёқимли туйилдики, ўзимни қушдай енгил ҳис қилдим тоза ҳаводан тўйиб-тўйиб, нафас олдим.
Маҳалла комитетининг ён атрофига кўчма ўчоқлар қурилган бўлиб унда нимадир пишаяпган шекилли, буғи осмонга кўтарилаётган катта қозоннинг атрофида ошпаз қўлида катта қора капгир билан айланиб юрибди.
Энди маҳалла комитетнинг эшикининг темир тутқичига қўл чўзгандим-ки, очмоқчи бўлиб ердан чиқдими, кўкдан тушдими билмай қолдим, ҳозиргина деворнинг тагида сигарет чекиб турган формасиз ментлардан бириси югуриб келиб йўлимни тўсди.
-Сизга уйдан чиқишга ким руҳсат берди?
-Равил акадан руҳсат олдим.
-Қаерга бораяпсиз?
-Бозорга дедим кесатиб.
-Саводингиз борми ўзи, ўқиб кўрмаяпсизми, тепадаги таберада нима ёзилганини, “сайлов участкаси” деб ёзиб қўйибди ўқловдек қилиб, президентимиз Ислом Абдуғаниевич Каримовга оваз бермоқчиман, ёки ҳаққим йўқми сайловгв қатнашишга?
-Ҳаққингиз бор.
-Унда нимага сўрайяпсиз билмайдигандек?
-Майли киринг, деди бўшашиб.
-Раҳмат... дедим кесатиб.
Ичкарига киргандим катта зал мен танимайдиган одамлари билан лиқ тўла эди.
Улар танимасамда, узоқдан яқиндан кўрганим маҳалламизнинг одамларига ўҳшамасди.
Одам кўпликиданми, ёки тинмасдан сигарет чекканлари учунми ҳавоси одамни бўғадиган холатда дим эди.
Сигаретнинг туманидан одам- одамни, кўриб бўлмайдиган холга келганди.
Одатда сигаретни очиқ ҳавода биронтаси ён атрофимда чекса юраким сиқилиб, нафас ололмайдиган менинг учун бу ерда узоқи билан беш минут қолиш ўлим билан тенг эди.
Лекин мақсадимга етмоқ учун учун чидашим керак.
Қарасам ўртага катта стол қўйилган бўлиб устида тўрт тарафи ёпиқ фақат ўртасида сайлов қоғази сиғадиган тешик қолдирилган картон яшик.
Ҳамма кутилмаганда кирганим учун кўзларини ўқдек қадаб менга қаради.
Мен улар мени келишимни кутмаган шекилли ҳаммасининг юз-кўзида, саросима пайдо бўлди . Шундан билдики,”итдек изғиб юрган иблислар” ҳар ибр маҳаллалини минг марта текшириб кейин ичкарига киритганлар.
Менинг сайлов ўтаётган маҳалла комитетининг биносига киришим уларнинг бошига кўкдан қора тошдек тасир қилди.
Мени сал кам бир ҳафтадир кундир қуролланган КГБнинг, лайчалари уйдан чиқармай қўйган уй қамоқида сақлавяпган эдилар.
Кўрдиларки, улар мени тўрт девор ичида сақлаганлари билан мақсадига эриша олмадилар. Мен бемалол сайлов участкасига кириб келдим.
Мени қоравуллаб турган "қуролланган қийтириқлар овучини ялаб қолавердилар”.
Олдин уларга наоишкорона қўлимдаги сайлов блютенини кўрсатдим. Кейин уни чўнтакимга солдимда, курткамни ичидан талабларим ёзилган панкартни, очиб ерга ўтириб олдим ва агпира бошладим.
« Ҳаммаларингиз яхшилаб эшитинглар мана шу маҳалла атрофини ўраб олган КГБнинг ходимлари ҳам эшитсин. Менинг хўжайиним Сафар Бекжон туҳматга учраб 1993 йил. 27- Июлда. Шаҳардаги яшаб ўтирган уйимни йиқиб мени бу ерга мажбуран кўчириб келдилар, Уй савуқ томи тешилган ҳар куни ёмғир ўтади. Бунинг оқибатида ўғлим касал бўлиб қолган поликлиникага олиб боргандим,ҳамшира ҳақорат қилиб ҳайдаб юборди: "сани болангни доктор” лар даволамайди деб.
Қаерга борсам КГБнинг ходимлари искович итдек кузатади.
Жонимдан тўйиб 14-декабрдан бошлаб очклик эълон қилгандим, агар Сафар Бекжонни озод қилмасаринг 25 декбрда “ўзимга ўк” қўйяман деб, бу итэмганлар мени уйдан чиқармай автоматлар билан қамаб ўтирибдилар.Ҳозир ҳам бу ерга сайловга оваз бераман деб алдаб чиқиб келдим” деб бетон заминга чўкаллаб ўтириб олдим.
Менинг гапимни эшитган маҳалла комитетининг кабинетини тўлдириб турган одамларнинг ҳаммаси атрофимни ўраб олиб ёзган панткартимдаги талабларимни ҳам ўқий бошладилар. Ҳатто ташқарида юрган одамлар ҳам кириб ўқиди.
Бир пасда кабинентда оёқ босадиган жой қолмади.
Жуда кўпчилик одамлар ўқиб кетарди ўрнига янги-янги одамлар келарди.
Бир вақт маҳалла комитетининг раиси Убайдулло оға Серсенбоев ёнимга келиб-
-Қурбоной энди тўҳтатинг етар.
-Сиза нима ўзимни ўлдиришга йўл бермадилар тинч қўйинг мани жонимдан тўйдим.
-Шунча дардингиз бор экан нимага менга айтмадингиз?
-Қўлингиздан нима келади.
...
Убайдулло оға кетди бир вақт вақт юзи бўздек оқариб кетган Равил ака келди кабинетдаги ҳаммани чиқариб юборди Қурбоной билан ўзим гаплашаман деб.
Иккимиздан бошқа ҳечким қолмади кабинетда.
-Туринг, Қурбоной нам ерда ўтирибсиз касал бўласиз.
-Сизга нима зотан тирик мурдадан нима фарқим йўқ.
-Юринг уйингизга?
-Бормайман, ўлишим керак яшашни истамайман.
-Болангиз бор-ку, нимага ўжарлик қиласиз?
-Мани ва ўғлимни инсонча яшашимга бари-бир, қўйишмайди, фақат ўлсам қутиламан ҳаммасидан.
-Қурбоной яхшиликча ўз истакингиз билан чиқнг бўлмаса улар келиб икки оёқингиздан судраб олиб чиқиб кетадилар, сизга керакми шундай холатда чиқишингиз?
-Ўлимни бўйнимга олган инсонман.
-Бар бир яхши эмас.мен сизни тушунаман улар тушунмайди.
-Сиз ҳам тушунманг!
-Ҳурмат қилгани хурмат қилиш керак.
-Кўзларига қарадим.
Кўрдим-ки, Равил ака менинг яширин мақсадимни билган ва билиб туриб менинг афтдахол холимга ачинганидан руҳсат берганликини кўзларидан билдим.
Ортиқча инжиқлик қилмай ўрнимдан турдим.
-Қўлингиздаги панкартни менга беринг?!
-Менда қолса чи хотира бўлиб
-Йўқ, беришингиз керак.
-Майли деб қўлига тутқаздим.
-Уйга қайтиб келдим.
Абдуқаюм билан Саула кутиб ўтирган экан уларга бўлган воқеани айтиб бердим.
-Яхши қилдингиз маҳаллага комитетига бориб,уларгак имликингизни эслатиб қўйдингиз.
-Сизларга катта раҳмат.
-Саула бир чой қўй Қурбоной иссиқ бир коса чой ичсин.
-Саула чой дамлади.
"Равил ака олдирди Қурбоной есин жуда холдан тойган касал бўлиб қолмасин" деб Абдуқаюм тарелкада шашалик билан иккитта нонни ўртага қўйди.
Мен ўз “норозилик аксиям” билан яхши иш қилдими йўқми билмадим?...
Лекин мени Аҳтам Розиқов алдаган эди.
Негаки менинг “очлик” қилганим ҳақидаги ёзган “талабномам” ҳақида “Озодлик” радиоси бир оғиз ҳам хабар бермади.Чунки Аҳтам Розиқов юбормаган бўлган.
Шу воқеадан кейин уйга келган Аҳтам оға уялмасдан “ёзган талабноамангизни Озодлик” радиосига юбордим деб айтганди.
-Индамадим.
Кейинчалик эшитсам Равил аканинг менга қилган инсоний яхшилики ўзига қимматга тушган экан кейинчалик бу ҳақдўа тасодифан кўчада учрашиб қолганим маҳалладаги Сафар аканинг дўсти Иброҳимни айтиб берди.
- Сизнинг маҳалла комтетига бориб тўполон кўтарганингиз учун Равил ака ишдан ҳайдалган.Ҳатто Бектемир туман милициясида ишлайдиган Қаҳрамон ака бизларга Сафар Бекжоннинг уйига кўп борманглар янгани босган қадамини кузатаяптилар деган. Шунинг учун бизлар сиздан ҳабар олгани келмаяпмиз келинойи.
-Майли Иброҳим мен сизлардан ҳафа эмасман ўз кунларингизга соғ бўлинглар.
Абдуқаюмнинг менга қилган озгина яхшилики унга ҳам қимматга тушганди.
Shу воқеадан кейин Абдуқаюмни тез-тез ўша қозоқ хотин орқали маҳалла комитетига чақириб турардилар.
Бир куни жуда жаҳли чиқиб келди.
“Мендан сенга ёмонлик қилишимни талаб қилаяптилар” мен буни қилмайман деб айтдим.
Кейинчашик ҳам Абдуқаюмни маҳалла комтитеига тез-тез, чақириб суҳбатлашидиган бўлди ментлар.
Мени кузатиб юрадиган қозоқ хотин ҳам ҳар нарсани баҳона қилиб уйга кўпроқ келишга бошлади уни кўрса Абдуқаюмнинг оёқи ҳам титрайдиган бўлганди.
Оҳири бўлмади шекилли Саула ўғилчасини туққанидан кейин маҳалладан бошқа уй топиб кўчиб кетдилар.
Бутунлай ёлғиз қолдим.
Уларга этибор бермадим, ҳудди улар йўқдек йўлимга давом этдим.
Бир неча кундан бери уйдан чиқармай қамоқдаги мабҳбусдек сақланганим учун қора қишда ёққан ёмғирдан кейинги намҳуш ҳаво бирам ёқимли туйилдики, ўзимни қушдай енгил ҳис қилдим тоза ҳаводан тўйиб-тўйиб, нафас олдим.
Маҳалла комитетининг ён атрофига кўчма ўчоқлар қурилган бўлиб унда нимадир пишаяпган шекилли, буғи осмонга кўтарилаётган катта қозоннинг атрофида ошпаз қўлида катта қора капгир билан айланиб юрибди.
Энди маҳалла комитетнинг эшикининг темир тутқичига қўл чўзгандим-ки, очмоқчи бўлиб ердан чиқдими, кўкдан тушдими билмай қолдим, ҳозиргина деворнинг тагида сигарет чекиб турган формасиз ментлардан бириси югуриб келиб йўлимни тўсди.
-Сизга уйдан чиқишга ким руҳсат берди?
-Равил акадан руҳсат олдим.
-Қаерга бораяпсиз?
-Бозорга дедим кесатиб.
-Саводингиз борми ўзи, ўқиб кўрмаяпсизми, тепадаги таберада нима ёзилганини, “сайлов участкаси” деб ёзиб қўйибди ўқловдек қилиб, президентимиз Ислом Абдуғаниевич Каримовга оваз бермоқчиман, ёки ҳаққим йўқми сайловгв қатнашишга?
-Ҳаққингиз бор.
-Унда нимага сўрайяпсиз билмайдигандек?
-Майли киринг, деди бўшашиб.
-Раҳмат... дедим кесатиб.
Ичкарига киргандим катта зал мен танимайдиган одамлари билан лиқ тўла эди.
Улар танимасамда, узоқдан яқиндан кўрганим маҳалламизнинг одамларига ўҳшамасди.
Одам кўпликиданми, ёки тинмасдан сигарет чекканлари учунми ҳавоси одамни бўғадиган холатда дим эди.
Сигаретнинг туманидан одам- одамни, кўриб бўлмайдиган холга келганди.
Одатда сигаретни очиқ ҳавода биронтаси ён атрофимда чекса юраким сиқилиб, нафас ололмайдиган менинг учун бу ерда узоқи билан беш минут қолиш ўлим билан тенг эди.
Лекин мақсадимга етмоқ учун учун чидашим керак.
Қарасам ўртага катта стол қўйилган бўлиб устида тўрт тарафи ёпиқ фақат ўртасида сайлов қоғази сиғадиган тешик қолдирилган картон яшик.
Ҳамма кутилмаганда кирганим учун кўзларини ўқдек қадаб менга қаради.
Мен улар мени келишимни кутмаган шекилли ҳаммасининг юз-кўзида, саросима пайдо бўлди . Шундан билдики,”итдек изғиб юрган иблислар” ҳар ибр маҳаллалини минг марта текшириб кейин ичкарига киритганлар.
Менинг сайлов ўтаётган маҳалла комитетининг биносига киришим уларнинг бошига кўкдан қора тошдек тасир қилди.
Мени сал кам бир ҳафтадир кундир қуролланган КГБнинг, лайчалари уйдан чиқармай қўйган уй қамоқида сақлавяпган эдилар.
Кўрдиларки, улар мени тўрт девор ичида сақлаганлари билан мақсадига эриша олмадилар. Мен бемалол сайлов участкасига кириб келдим.
Мени қоравуллаб турган "қуролланган қийтириқлар овучини ялаб қолавердилар”.
Олдин уларга наоишкорона қўлимдаги сайлов блютенини кўрсатдим. Кейин уни чўнтакимга солдимда, курткамни ичидан талабларим ёзилган панкартни, очиб ерга ўтириб олдим ва агпира бошладим.
« Ҳаммаларингиз яхшилаб эшитинглар мана шу маҳалла атрофини ўраб олган КГБнинг ходимлари ҳам эшитсин. Менинг хўжайиним Сафар Бекжон туҳматга учраб 1993 йил. 27- Июлда. Шаҳардаги яшаб ўтирган уйимни йиқиб мени бу ерга мажбуран кўчириб келдилар, Уй савуқ томи тешилган ҳар куни ёмғир ўтади. Бунинг оқибатида ўғлим касал бўлиб қолган поликлиникага олиб боргандим,ҳамшира ҳақорат қилиб ҳайдаб юборди: "сани болангни доктор” лар даволамайди деб.
Қаерга борсам КГБнинг ходимлари искович итдек кузатади.
Жонимдан тўйиб 14-декабрдан бошлаб очклик эълон қилгандим, агар Сафар Бекжонни озод қилмасаринг 25 декбрда “ўзимга ўк” қўйяман деб, бу итэмганлар мени уйдан чиқармай автоматлар билан қамаб ўтирибдилар.Ҳозир ҳам бу ерга сайловга оваз бераман деб алдаб чиқиб келдим” деб бетон заминга чўкаллаб ўтириб олдим.
Менинг гапимни эшитган маҳалла комитетининг кабинетини тўлдириб турган одамларнинг ҳаммаси атрофимни ўраб олиб ёзган панткартимдаги талабларимни ҳам ўқий бошладилар. Ҳатто ташқарида юрган одамлар ҳам кириб ўқиди.
Бир пасда кабинентда оёқ босадиган жой қолмади.
Жуда кўпчилик одамлар ўқиб кетарди ўрнига янги-янги одамлар келарди.
Бир вақт маҳалла комитетининг раиси Убайдулло оға Серсенбоев ёнимга келиб-
-Қурбоной энди тўҳтатинг етар.
-Сиза нима ўзимни ўлдиришга йўл бермадилар тинч қўйинг мани жонимдан тўйдим.
-Шунча дардингиз бор экан нимага менга айтмадингиз?
-Қўлингиздан нима келади.
...
Убайдулло оға кетди бир вақт вақт юзи бўздек оқариб кетган Равил ака келди кабинетдаги ҳаммани чиқариб юборди Қурбоной билан ўзим гаплашаман деб.
Иккимиздан бошқа ҳечким қолмади кабинетда.
-Туринг, Қурбоной нам ерда ўтирибсиз касал бўласиз.
-Сизга нима зотан тирик мурдадан нима фарқим йўқ.
-Юринг уйингизга?
-Бормайман, ўлишим керак яшашни истамайман.
-Болангиз бор-ку, нимага ўжарлик қиласиз?
-Мани ва ўғлимни инсонча яшашимга бари-бир, қўйишмайди, фақат ўлсам қутиламан ҳаммасидан.
-Қурбоной яхшиликча ўз истакингиз билан чиқнг бўлмаса улар келиб икки оёқингиздан судраб олиб чиқиб кетадилар, сизга керакми шундай холатда чиқишингиз?
-Ўлимни бўйнимга олган инсонман.
-Бар бир яхши эмас.мен сизни тушунаман улар тушунмайди.
-Сиз ҳам тушунманг!
-Ҳурмат қилгани хурмат қилиш керак.
-Кўзларига қарадим.
Кўрдим-ки, Равил ака менинг яширин мақсадимни билган ва билиб туриб менинг афтдахол холимга ачинганидан руҳсат берганликини кўзларидан билдим.
Ортиқча инжиқлик қилмай ўрнимдан турдим.
-Қўлингиздаги панкартни менга беринг?!
-Менда қолса чи хотира бўлиб
-Йўқ, беришингиз керак.
-Майли деб қўлига тутқаздим.
-Уйга қайтиб келдим.
Абдуқаюм билан Саула кутиб ўтирган экан уларга бўлган воқеани айтиб бердим.
-Яхши қилдингиз маҳаллага комитетига бориб,уларгак имликингизни эслатиб қўйдингиз.
-Сизларга катта раҳмат.
-Саула бир чой қўй Қурбоной иссиқ бир коса чой ичсин.
-Саула чой дамлади.
"Равил ака олдирди Қурбоной есин жуда холдан тойган касал бўлиб қолмасин" деб Абдуқаюм тарелкада шашалик билан иккитта нонни ўртага қўйди.
Мен ўз “норозилик аксиям” билан яхши иш қилдими йўқми билмадим?...
Лекин мени Аҳтам Розиқов алдаган эди.
Негаки менинг “очлик” қилганим ҳақидаги ёзган “талабномам” ҳақида “Озодлик” радиоси бир оғиз ҳам хабар бермади.Чунки Аҳтам Розиқов юбормаган бўлган.
Шу воқеадан кейин уйга келган Аҳтам оға уялмасдан “ёзган талабноамангизни Озодлик” радиосига юбордим деб айтганди.
-Индамадим.
Кейинчалик эшитсам Равил аканинг менга қилган инсоний яхшилики ўзига қимматга тушган экан кейинчалик бу ҳақдўа тасодифан кўчада учрашиб қолганим маҳалладаги Сафар аканинг дўсти Иброҳимни айтиб берди.
- Сизнинг маҳалла комтетига бориб тўполон кўтарганингиз учун Равил ака ишдан ҳайдалган.Ҳатто Бектемир туман милициясида ишлайдиган Қаҳрамон ака бизларга Сафар Бекжоннинг уйига кўп борманглар янгани босган қадамини кузатаяптилар деган. Шунинг учун бизлар сиздан ҳабар олгани келмаяпмиз келинойи.
-Майли Иброҳим мен сизлардан ҳафа эмасман ўз кунларингизга соғ бўлинглар.
Абдуқаюмнинг менга қилган озгина яхшилики унга ҳам қимматга тушганди.
Shу воқеадан кейин Абдуқаюмни тез-тез ўша қозоқ хотин орқали маҳалла комитетига чақириб турардилар.
Бир куни жуда жаҳли чиқиб келди.
“Мендан сенга ёмонлик қилишимни талаб қилаяптилар” мен буни қилмайман деб айтдим.
Кейинчашик ҳам Абдуқаюмни маҳалла комтитеига тез-тез, чақириб суҳбатлашидиган бўлди ментлар.
Мени кузатиб юрадиган қозоқ хотин ҳам ҳар нарсани баҳона қилиб уйга кўпроқ келишга бошлади уни кўрса Абдуқаюмнинг оёқи ҳам титрайдиган бўлганди.
Оҳири бўлмади шекилли Саула ўғилчасини туққанидан кейин маҳалладан бошқа уй топиб кўчиб кетдилар.
Бутунлай ёлғиз қолдим.
