1920-yil. 1920-yil sentabrida Qizil Armiya hujumidan keyingi Buxoro.

BUXORO. 1920-yil. 1920-yil sentabrida Qizil Armiya hujumidan keyingi Buxoro.

Frunze xavo hujumidan keyin Buxoro vayronaga aylantirilgan edi. Bugungi shaxar bombardimondan omon qolgan 4/1 qismi.

Frunze boshchiligidagi qotillar surisini Buxoroga chaqirib kelganlar forsistlar dushmanligi edi.

Ular Amirlik davlat tilini, boshqaruvi.... nazorat qilishmoqda edi. Baribir dushman edilar.

Xazina va Amir taxti mangitlar qo‘lida edi.

Sadriddin Ayniy ochiqchasiga yozmoqda edi: Turkiylar xukumronligiga qarshi rus bolsheveklar bilan birlashib cheq qöyamiz demoqda edi.

U xar qancha xarakat qilsa ham butun Buxoroni unga berishmadi. Amirlikning bitta viloyatini Tojikiston deb atab, Ayniyni shu tamonga jo‘natishgan. Umrining oxirigacha butun Amirlikga oid tuproqlarni turkiylar qo‘lidan olish uchun kurashib o‘tkazdi.

Qamalda bo‘lganlar taslim bo‘lishidan oldin jami 200 ga yaqin bomba tashlangan. Bugungi kunda ushbu fotosuratning qiymati shundaki, u joyda Badal-bek madrasasi, Iyoz-bey madrasasi, Amir uyi va vayronaga aylantirilgan. Xoja Davlat madrasasining qolgan yagona manzaralari mavjud.

O‘rta Osiyoning ma’naviy poytaxti Buxoro 1920-yil 2-sentabrda bolsheviklarning kuchli bosimi ostida quladi. O‘n bitta samolyot muqaddas Buxoroni uzluksiz bombardimon qildi. 150 000 kishilik shahar yonib-o‘chib turardi va uzoq masofali artilleriyaning to‘liq kuchi - beshta zirhli poyezd, sakkizta zirhli mashina va 230 ta pulemyot - shaharga qaratilgan edi. Ko‘chalar tinch aholining jasadlari bilan to‘lib-toshgan, shahar yonayotgan edi va shahar aholisi dunyoning oxiri keldi deb o‘ylashdi. Ular masjidlarda to‘planishdi, ibodat qilishdi va yig‘lashdi. Bir hafta davomida muqaddas Buxoro yonib ketdi va aholining yarmi halok bo‘ldi. Hujumning birinchi kunida Buxoro armiyasi uchta qizil tatar polkini tor-mor qildi, ammo keyin Qizil Armiya o‘zining havo kuchlari tufayli vaziyatni yutib oldi. Aholi qo‘llaridan kelganicha qarshilik ko‘rsatdi, ayollar bosqinchilarning boshlariga tomlardan qaynoq suv quyishdi. Qizil Armiya askarlari talon-taroj qilishdi; ular ilgari hech qachon bunchalik boylikni ko‘rmagan edilar - oltin taqinchoqlar, qulfsiz ko‘plab yaxshi jihozlangan do‘konlarni talon qilishgan.

Oltin do‘konlarida kulf-kalit bo‘lmagan.

Shaxar axolisini ham talon qilishgan. Xotin-qizlarni ham taqinchoqlari olinib, o‘zlari zo‘rlangan.

Amir Temirdan beri kelayotgan xazina Moskvaga olib ketilgan.

Bu ishlarni tashkil qilganlar, Usmon Xo‘ja, Fayzulla Xo‘za , Sadriddin Ayniy, Amirning sobiq bosh vaziri quldan chiqqan Ostonaqul Frunzega yordam qilishgan.

Xokimiyatni olish uchun dushmandan yordam olgan, dushmandan yomondir.

Arxivlar ochilib, rus bolsheveklar bilan kimlar shartnoma tuzishganligi ochiqlansin.

Xarobaga aylantirilgan Buxoro, Samarqand, Shaxrisabz qadimiy shaxarlar vayronaga aylantirgan xoinlar aytilsin.

Amirlik xazinasi, Qo‘qon xonligi istelo qilinganda Fayzulla Xo‘janing dadasiga berilgan xazinani Moskvaga berishga kimning nima xaqqi bor edi.

Ishtelochilar bu arxivni oshkor qilishmaydi.

Faqat Inqilobiy xarakat xaqni ozodlikga olib chiqsa bu xuquqiy masalaga aylanadi.

Inqilobiy xarakat.

09.12.2025

БУХОРО. 1920-йил. 1920-йил сентабрида Қизил Армия ҳужумидан кейинги Бухоро.

Фрунзе хаво ҳужумидан кейин Бухоро вайронага айлантирилган эди. Бугунги шахар бомбардимондан омон қолган 4/1 қисми.

Фрунзе бошчилигидаги қотиллар сурисини Бухорога чақириб келганлар форсистлар душманлиги эди.

Улар Амирлик давлат тилини, бошқаруви.... назорат қилишмоқда эди. Барибир душман эдилар.

Хазина ва Амир тахти мангитлар қўлида эди.

Садриддин Айний очиқчасига ёзмоқда эди: Туркийлар хукумронлигига қарши рус болшевеклар билан бирлашиб чеқ қöямиз демоқда эди.

У хар қанча харакат қилса ҳам бутун Бухорони унга беришмади. Амирликнинг битта вилоятини Тожикистон деб атаб, Айнийни шу тамонга жўнатишган. Умрининг охиригача бутун Амирликга оид тупроқларни туркийлар қўлидан олиш учун курашиб ўтказди.

Қамалда бўлганлар таслим бўлишидан олдин жами 200 га яқин бомба ташланган. Бугунги кунда ушбу фотосуратнинг қиймати шундаки, у жойда Бадал-бек мадрасаси, Иёз-бей мадрасаси, Амир уйи ва вайронага айлантирилган. Хожа Давлат мадрасасининг қолган ягона манзаралари мавжуд.

Ўрта Осиёнинг маънавий пойтахти Бухоро 1920-йил 2-сентабрда болшевикларнинг кучли босими остида қулади. Ўн битта самолёт муқаддас Бухорони узлуксиз бомбардимон қилди. 150 000 кишилик шаҳар ёниб-ўчиб турарди ва узоқ масофали артиллериянинг тўлиқ кучи - бешта зирҳли пойезд, саккизта зирҳли машина ва 230 та пулемёт - шаҳарга қаратилган эди. Кўчалар тинч аҳолининг жасадлари билан тўлиб-тошган, шаҳар ёнаётган эди ва шаҳар аҳолиси дунёнинг охири келди деб ўйлашди. Улар масжидларда тўпланишди, ибодат қилишди ва йиғлашди. Бир ҳафта давомида муқаддас Бухоро ёниб кетди ва аҳолининг ярми ҳалок бўлди. Ҳужумнинг биринчи кунида Бухоро армияси учта қизил татар полкини тор-мор қилди, аммо кейин Қизил Армия ўзининг ҳаво кучлари туфайли вазиятни ютиб олди. Аҳоли қўлларидан келганича қаршилик кўрсатди, аёллар босқинчиларнинг бошларига томлардан қайноқ сув қуйишди. Қизил Армия аскарлари талон-тарож қилишди; улар илгари ҳеч қачон бунчалик бойликни кўрмаган эдилар - олтин тақинчоқлар, қулфсиз кўплаб яхши жиҳозланган дўконларни талон қилишган.

Олтин дўконларида кулф-калит бўлмаган.

Шахар ахолисини ҳам талон қилишган. Хотин-қизларни ҳам тақинчоқлари олиниб, ўзлари зўрланган.

Амир Темирдан бери келаётган хазина Москвага олиб кетилган.

Бу ишларни ташкил қилганлар, Усмон Хўжа, Файзулла Хўза , Садриддин Айний, Амирнинг собиқ бош вазири қулдан чиққан Остонақул Фрунзега ёрдам қилишган.

Хокимиятни олиш учун душмандан ёрдам олган, душмандан ёмондир.

Архивлар очилиб, рус болшевеклар билан кимлар шартнома тузишганлиги очиқлансин.

Харобага айлантирилган Бухоро, Самарқанд, Шахрисабз қадимий шахарлар вайронага айлантирган хоинлар айтилсин.

Амирлик хазинаси, Қўқон хонлиги истело қилинганда Файзулла Хўжанинг дадасига берилган хазинани Москвага беришга кимнинг нима хаққи бор эди.

Иштелочилар бу архивни ошкор қилишмайди.

Фақат Инқилобий харакат хақни озодликга олиб чиқса бу хуқуқий масалага айланади.

Инқилобий харакат.

09.12.2025